integracja sensoryczna

Metoda Integracji Sensorycznej jest propozycją dla poprawy jakości oraz efektywności pracy z dzieckiem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym.

Wykorzystanie tej metody pozwala wspomagać dziecko w rozwoju całościowym, gdyż rozwija ona sferę: psychiczną, fizyczną, i umysłową, bowiem dziecko jest spójną, zintegrowaną całością.

Twórcą metody integracji sensorycznej jest J. Ayers, która zajmowała się zagadnieniami dotyczącymi wpływu zaburzeń integracji sensorycznej na osiągnięcia szkolne oraz codzienne życie dziecka.

Integracja sensoryczna to proces organizujący docierające do mózgu informacje zmysłowe płynące zarówno ze środowiska jak i z ciała, tak aby mogły być one użyte do celowego działania. Wielką zasługą J. Ayres było wyjaśnienie roli, jaką w rozwoju odgrywają układy: dotykowy, proprioceptywny i przedsionkowy. Dobra percepcja wzrokowa i słuchowa, która jest tak ważna w procesie edukacyjnym, a także inne funkcje korowe mogą rozwinąć się dopiero na bazie zintegrowanej informacji z tych podstawowych układów. Od nich zależy kształtowanie się właściwego czucia ciała – schematu ciała, koordynacji ruchowej dwóch stron ciała, planowania ruchów, uwagi oraz równowagi emocjonalnej. Czytanie i pisanie należy do najbardziej złożonych procesów psychomotorycznych. Dlatego to właśnie przy tych czynnościach ujawniają się trudności wynikające z wadliwej współpracy zmysłów u niektórych dzieci.

Metoda jest bardzo interesująca, gdyż całkowicie pochłania dziecięcą aktywność. Nie bez powodu często nazywana jest naukową-zabawą – bowiem podczas zajęć mających charakter wesołej zabawy, dostarczamy dziecku te bodźce, na które jego system nerwowy, w zależności od indywidualnych potrzeb ma największe zapotrzebowanie. Ma ona pomóc dzieciom, u których współdziałanie zmysłu równowagi, wzroku i np. zmysłu planowania ruchów jest za słabe.

Metoda ta pozwala wyodrębnić serie ćwiczeń, zabaw i gier angażujących zmysły oraz wspomagających ich prawidłowe funkcjonowanie. Celem odpowiednio dobranych ćwiczeń i zabaw ruchowych, jest uruchomienie (pobudzenie) albo przywrócenie obwodów skojarzeniowych, które pomagają złagodzić stres, zwiększyć koncentrację i poprawić koordynację, a tym samym sprawiają, że nie tylko nauka staje się łatwiejsza, ale również poprawiają się osiągnięcia motoryczne, sportowe.

Wykorzystanie elementów metody Integracji Sensorycznej w procesie edukacyjnym pozwala na wszechstronny i harmonijny rozwój dziecka i ucznia, na nabywanie niezbędnych umiejętności ułatwiających orientację w otaczającym świecie, usprawnianie percepcji.

Stosując tę metodę podczas niczym nieskrępowanej zabawy uczymy dzieci współdziałania, empatii, zrozumienia i szacunku dla innych, stwarzamy sytuacje dzięki którym nabywają zaufania do siebie i nawiązują pozytywne kontakty z innymi.

Układ przedsionkowy (błędnik i jądra przedsionkowe w pniu mózgu) znajduje się w uchu wewnętrznym człowieka i wg założeń Integracji Sensorycznej stanowi ramę do stymulacji innych zmysłów, gdyż inne rodzaje doznań sensorycznych są przetwarzane w odniesieniu do układu przedsionkowego.

Układ przedsionkowy odpowiada za:

bezpieczeństwo grawitacyjne,
ruch i równowagę,
napięcie mięśniowe,
postawę, ruchy gałek ocznych,
obustronną koordynację,
przetwarzanie słuchowo-językowe.
przetwarzanie wzrokowo-przestrzenne,
planowanie ruchu,
wtórnie za poczucie bezpieczeństwa emocjonalnego.

Funkcje zmysłu dotyku:

spełnia funkcję ochronną, pozwala na percepcję dotykową, daje informacje o ciele i pomaga w kształtowaniu schematu ciała, odgrywa role w procesie planowania ruchu, pomaga w kształtowaniu percepcji wzrokowej (daje informację o tym, co widzimy, informację dot. cech przedmiotu i jego relacji do otoczenia, wpływa na rozwój umiejętności manualnych poprzez kształcenie się dotyku różnicującego, wpływa na bezpieczeństwo emocjonalne (lub jego brak, jeżeli jest np. obronność dotykowa i zmysł dotyku informuje ciągle, że jest jakieś zagrożenie), wpływa na funkcjonowanie społeczne – ciągłe poszukiwanie kontaktu dotykowego przy podwrażliwości lub unikanie kontaktu przy obronności dotykowej.

Propriocepcja jest to czucie głębokie mięśni i ścięgien, czucie własnego ciała i jego ułożenia. Propriocepcja łączy się z dotykiem lub zaliczana jest do układu przedsionkowego.

Cechy dziecka z zaburzeniami proprioceptywnymi:

wykonuje sztywne i nieskoordynowane ruchy;
wydaje się niezdarne,
ma trudności z ocenianiem odległości (np. ciągle wpada na przedmioty),
ma trudności z wejściem i zejściem po schodach,
ma trudności z siadaniem na krzesełku,
ma trudności z ubieraniem i rozbieraniem się,
chwyta zabawkę lub kredkę zbyt mocno ma obniżone napięcie mięśniowe,
ruchy są niezgrabne, wolniejsze, dziecko wkłada w nie więcej wysiłku,
mogą być problemy w zabawach ruchowych (dziecko mówi, że nie lubi bawić się z innymi, nie lubi grać w piłkę,
jeżeli są problemy z propriocepcją w dłoniach, to są też problemy z zapinaniem guzików, odkręcaniem pokrywek, kurków w kranie.

Wybrane ćwiczenia sensomotoryczne

naleśnik, czyli zawinięcie w koc i uciski wzdłuż ciała,
wałkowanie ciała wałkiem (takim do ciasta) i piłką,
masłownie ciała piłeczkami z kolcami, szczotkami,
szczotkowanie różnymi szczotkami i pędzlami dłoni i przedramion,
zabawy z rozpoznawaniem przedmiotów schowanych w woreczku lub pudełku (bez patrzenia),
zabawa w otrzepywanie się pieska z wody – otrzepujemy każdą kończynę,
opukiwanie opuszków palców o stół lub dłoni o siebie,
ściskanie dłońmi piłeczek lub piłeczek – jeżyków, zabawa w taczki, przepychanie się, siłowanie, podnoszenie butelek z wodą, przeciąganie liny, przepychanie skrzyń, wypełnionych kartonów,
kołyska na plecach: przód – tył, na boki,
kołyska na brzuchu,
turlanie, itp.